Hiện tượng thừa lái - thiếu lái là gì? Cách xử lý khi xe bị trượt.

Chạy xe thừa lái và thiếu lái là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến phương tiện mất kiểm soát và gây ra các vụ tai nạn nghiêm trọng. Thiếu lái và thừa lái là hiện tượng ô tô mất lái khi rẽ. Khi bánh trước hoặc bánh sau bị trượt, xe sẽ mất khả năng bám đất và xe không thể chuyển hướng theo sự điều khiển của vô lăng. 

Khi ô tô di chuyển vào cua, bề mặt tiếp xúc giữa lốp và mặt đường sẽ sinh ra ma sát, đồng thời phản ứng với hướng của xe. Điều này có thể gây ra biến dạng vùng tiếp xúc của lốp. Sự biến dạng của bề mặt tiếp xúc giữa lốp và đường tạo ra một góc đối diện với góc cua của xe.

Góc tạo bởi đường biến dạng của lốp và hướng chuyển động của xe gọi là góc trượt. So sánh góc trượt của lốp trước và lốp sau có thể khiến xe chạy thiếu hoặc vượt.

• Góc trước = góc sau: xe đủ lái
• Góc trước > góc sau: xe thiếu lái
• Góc trước

Hiện tượng thiếu lái là gì?

Thiếu lái ( tiếng an gọi là Understeer) là hiện tưởng khi xe vào cua, xe không ôm cua theo ý muốn của tài xế và có xu hướng đi chệch hướng ngược lại của vòng cua. Hiện tượng thiếu lái thường xảy ra ở những xe có hệ dẫn động cầu trước và dẫn động  4 bánh. Khi xe vào cua quá nhanh, người lái đánh lái nhiều nhưng xe quay vòng /chuyển hướng rất chậm, vòng cua ôm cua không đúng như mong muốn.

Hiện tượng thiếu lái rất nguy hiểm, sẽ khiến xe chệch hướng, dễ lao sang làn đường bên cạnh hoặc lao ra khỏi đường. Tuy nhiên, thiếu lái sẽ dễ kiểm soát hơn và không cần nhiều kinh nghiệm về các kỹ năng điều khiển xe. 

Nguyên nhân khiến xe bị thiếu lái

Xe bị thiếu lái lý do chính thường vì bánh trước bị trượt mất khả năng bám đường khiến đầu xe chệch quỹ đạo vòng cua. Nguyên nhân do xe vào cua ở tốc độ nhanh, bởi quán tính nên xe tiếp tục di chuyển phương thẳng hoặc chuyển hướng rất ít. Khi tài xế không làm chủ được tốc độ và cua không đủ vòng để tạo lực hướng tâm rất dễ khiến cho bánh trước mất ma sát. Đối với những xe dẫn động cầu trước, bánh trước là nơi chịu lực truyền trực tiếp nên có khả năng bị trượt cao hơn.

Trường hợp trong lúc xe đang trượt, nếu đạp phanh thật mạnh sẽ đẩy nhanh tốc độ trượt của xe. Khi xe trượt ngang mép cua thì cho dù bó chặt vô lăng hết cỡ cũng không có tác dụng.

Cách xử lý khi xe bị trượt do thiếu lái 

Hiện tượng thiếu lái xảy ra do 2 bánh trước mất độ bám với mặt đường. Sau đây là cách xử lý để 2 bánh trước có thể lấy lại được độ bám.

1. Nhả chân ga ngay lập tức

2. Đánh vô lăng về hướng thẳng lái ( ngược lại hướng ôm cua), nhấn nhẹ phanh nếu xe có trang bị hệ thống ABS

3. Sau khi lấy lại được độ bám, bắt đầu đánh lái vào cua

Giảm tốc độ xe có thể ngăn bánh xe bị trượt và giảm quán tính. Cách tốt nhất để giảm tốc độ trong tình huống này là nhả chân ga và cho xe giảm tốc độ từ từ.

Đừng phanh gấp trong tình huống này. Vì phanh gấp rất dễ khiến xe bị bó cứng phanh, và làm 2 bánh trước về trạng thái mất lực bám với đường. Đây là một cách xử lý không hiệu quả.

Ngoài việc nhả chân ga để xe giảm tốc độ từ từ, nếu có thể hãy đánh vô lăng theo chiều thẳng tay lái (ngược với chiều xe cua) để giảm áp lực lên 2 bánh đầu và giúp 2 bánh xe để khôi phục lực kéo nhanh hơn. Khi bạn cảm thấy xe bắt đầu hoàn toàn lấy lại độ bám trên đường, bắt đầu đánh lái nhiều hơn về phía ôm cua. Việc sử dụng hệ thống chống bó cứng phanh ABS ở những đoạn cua gấp cũng là một cách khắc phục xe thiếu lái rất hiệu quả.

Trường hợp việc giảm tốc bằng cách nhả chân ga tự nhiên không hiệu quả như mong muốn thì hãy nhấp phanh nhẹ để tăng độ ma sát cho bánh. Lúc này, ABS sẽ phát huy tác dụng, nhận ra 2 bánh trước bị trượt và sẽ phân bổ lực phanh về 2 bánh sau nhiều hơn nên 2 bánh trước không bị bó cứng.

Hiện tượng thừa lái là gì?

Oversteer ( Thừa lái)  là hiện tượng xe chưa quay nhiều nhưng lại quay quá nhanh và đột ngột. Vượt quá mức nghiêm trọng có thể khiến xe lăn sang một bên và khiến xe bị lật. Xe thường bị thừa lái khi đạp ga đột ngột hoặc nhả ga, phanh gấp khi rẽ.

 Drift là một kỹ thuật tận dụng sự thừa lái của xe. Xe ô tô có tính chất thừa lái thường cần ít thời gian hơn để hoàn thành một vòng cua hơn. Vì vậy, trong các cuộc đua, các tay đua thường sử dụng kỹ thuật drift để rút ngắn thời gian.

Nguyên nhân khiến xe bị thừa lái

 Nguyên nhân chủ yếu là do bánh sau bị trượt khi vào cua và mất khả năng bám đường. Lúc này, các bánh xe sẽ trượt thẳng theo quỹ đạo cũ, trong khí đó bánh trước chuyển hướng theo sự điều khiển của vô lăng. Điều này sẽ làm cho đầu xe quay đầu / chuyển hướng trong khi phía sau vẫn trượt thẳng. Đuôi xe không chuyển động cùng chiều.

Nguyên nhân khiến xe bị thừa lái vì xe di chuyển trong điều kiện đường trơn, vào cua quá gấp, tăng ga sớm, giảm ga đột ngột, phanh gấp ở giữa khúc cua. 

Khi phanh hoặc dừng xe đột đột, mũi xe chũi xuống làm dồn trọng lượng lên giảm xóc trước và 2 bánh trước. Lúc này, 2 bánh sau sẽ mất độ bám ma sát, đuôi xe theo quán tính bị văng hình vòng cung. 

Cách xử lý khi xe bị trượt do thừa lái

Thùa lái sẽ khó xử lý hơn thiếu lái và việc kiểm soát hiện tượng thừa lái là điều không hề đơn giản. Sau đây là cách xử lý tình huống xe bị trượt do thừa lái.

• Đánh lái vô lăng ngược lái theo hướng xe ôm cua
• Đạp nhẹ ga, tác động 2 bánh sau để lấy lại độ bám mặt đường

Một số bước giúp xử lý xe bị thừa lái:

• Giảm tốc độ trước khi phanh ( phanh ABS có tác dụng hiệu quả triệt để chống bó phanh).
• Một số hệ thống hỗ trợ lái hiện đại giúp khắc phục xe bị thừa lái như kiểm soát lực phanh, phân bổ lực phanh khác nhau giữa các bánh xe.

Cách phòng tránh xe bị thiếu lái và thừa lái

Dưới đây là kinh nghiệm cần lưu ý để tránh hiện tượng xe bị thừa lái và thiếu lái 

• Kiểm tra định kỳ độ mòn lốp xe ô tô, áp suất lốp. Nếu lốp xe quá mòn, áp suất lốp không đạt tiêu chuẩn, xe sẽ rất dễ bị mất độ bám khi vào cua ở tốc độ cao hoặc gặp đường trơn trượt.

• Khi di chuyển xe vào đường mưa, đất lầy trơn trượt,... cần phải chủ động giảm tốc độ. Không nên vào cua ở tốc độ quá nhanh hoặc ôm cua quá gấp.
• Người lái nên giữ kiểm soát, tránh phanh gấp, ngắt hoặc nhấn ga đột ngột khi cua xe. Hiện tượng mất lái có thể xảy ra do sự dịch chuyển trọng lượng bất ngờ giữa phần đầu và đuôi xe.
• Khi có dự định mua xe ô tô, ưu tiên chọn những dòng xe có trang bị hệ thống an toàn hiện đại như hệ thống cân bằng điện tử, hệ thống chống bó cứng phanh, hệ thống phân phối lực phanh điện tử, hệ thống hỗ trợ lực phanh khẩn cấp,...

Đồng thời, để hệ thống lái được hoạt động tốt nhất, người dùng nên kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ hệ thống lái. Nếu phát hiện xe bị nhao lái, lệch thước lái hay vô lăng bị lệch,... cần sửa chữa và khắc phục ngay.

=> Xem thêm: Mua bán ô tô tải